Khi người ta hỏi phụ nữ: “Làm thế nào bạn cân bằng giữa gia đình và công việc?”, tôi thấy có 2 hướng phản hồi như thế này:

Trường hợp 1: Người phụ nữ sẽ mỉm cười, coi đó là một câu hỏi tu từ (tương đương với “Bạn làm được điều không phải ai cũng có thể!”). Sau đó có lẽ cô ấy sẽ có câu trả lời khá hay ho, thậm chí có thể tổ chức workshop để hướng dẫn những người phụ nữ khác để làm được như vậy.

Trường hợp 2: Người phụ nữ sẽ hỏi ngược lại: “Tại sao bạn không hỏi đàn ông câu đó?” – Và đây cũng là câu hỏi tu từ, ý chỉ: “Bạn đang có định kiến giới, đàn ông và phụ nữ đều có thể đạt được những điều giống nhau. Bạn đang cho rằng chúng tôi không làm được như đàn ông, nên khi chúng tôi làm được, bạn thấy lạ, nên mới hỏi. That’s not cool!”

Bài viết của tôi không coi câu hỏi nào là câu hỏi tu từ cả. Bài viết của tôi mong muốn cung cấp 1 góc nhìn cá nhân, và tiếp cận cả 2 câu hỏi trên để tìm câu trả lời.

Có gì trong câu hỏi “Làm thế nào bạn cân bằng giữa gia đình và công việc?” dành cho phụ nữ?

Có một tiền đề (premise) là trách nhiệm của phụ nữ trong công việc và trong gia đình không bổ trợ cho nhau (hoàn toàn tách biệt). Trong gia đình thì phụ nữ phải thu vén nhà cửa, chăm sóc con cái, chăm sóc chồng và nhà chồng. Trong công việc thì hỗ trợ cấp trên, dẫn dắt cấp dưới, hợp tác hiệu quả với đồng nghiệp, tạo ra giá trị cho công ty. Nếu có người phụ nữ làm tốt được 2 điều trên thì đúng là nên hỏi họ – bởi đó là một điều phi thường.

Khi tiền đề trên tồn tại, thì đương nhiên có một tiền đề nữa: trách nhiệm của đàn ông trong công việc hỗ trợ có trách nhiệm của họ trong gia đình (không tách biệt). Trong công việc thì trách nhiệm của đàn ông cũng giống như đã liệt kê với phụ nữ, nhưng trong gia đình, trách nhiệm của họ chủ yếu là gánh vác tài chính. Thành công trong công việc gần như sẽ giúp họ hoàn thành được trách nhiệm với gia đình. Điều này có vẻ không phi thường lắm, nên mới không thấy ai hỏi.

Vậy thì đó chính là lý do tại sao người ta hỏi phụ nữ chứ không hỏi đàn ông. Họ xuất phát từ 2 niềm tin rằng (1) trong gia đình phụ nữ cần cáng đáng những trách nhiệm khác với trong công việc, và (2) trong gia đình phụ nữ cáng đáng rất nhiều trách nhiệm, trong đó không có trách nhiệm tài chính như đàn ông.

Vấn đề thực sự ở đây là gì?

Nó đúng là vấn đề về bình đẳng giới. Nhưng không phải vấn đề đàn ông thành công ở cả hai thì phụ nữ cũng thế. Khi chúng ta xác định sai vấn đề, chúng ta xác định sai giải pháp. Mọi người bắt đầu phê phán những người đặt câu hỏi, cuối cùng không ai đặt câu hỏi nữa. Điều đó khiến cho các cuộc đối thoại có chiều sâu liên quan đến cân bằng thành công không có cơ hội được diễn ra.

Chúng ta ngừng hỏi, e sợ người khác đáng giá, và giữ mãi trong đầu những tiền đề phân chia vai trò của phụ nữ – đàn ông trong đầu.

Khi chúng ta ngưng thảo luận “Làm thế nào phụ nữ thành công trong gia đình & công việc” vì nó có vẻ “coi thường phụ nữ”, nó gây ra 1 tương lai khổ sở cho thế hệ phụ nữ hiện đại: họ phải sống với một định nghĩa mới về thành công: “cân bằng giữa gia đình & công việc”. Những người phụ nữ “không thể cân bằng”, hay nói cách khác là không có sự thành công ở cả hai, phải chịu những áp lực sau:

(1) Bạn là một phụ nữ quán xuyến gia đình tốt: “Bạn truyền thống, bạn bị những quan niệm truyền thống cầm tù và quyết định cuộc đời thay cho bạn.”

(2) Bạn là một thành công trong sự nghiệp: “Bạn hiện đại, tự do, tự ra quyết định cho chính mình. Bạn vô trách nhiệm với bản thân, gia đình & xã hội khi không làm tròn bổn phận của người phụ nữ.”

Dù người phụ nữ rơi vào trường hợp nào, họ cũng bị 1 nửa xã hội chối bỏ và coi thường. Sự thiếu ghi nhận này xảy ra bởi chúng ta đang dung hòa cả các hệ quy chiếu về thành công, sau đó kỳ vọng phụ nữ thành công ở mọi hệ quy chiếu.

Chúng ta cần làm gì?

Hãy thách thức định kiến giới bằng những cuộc hội thoại thay vì những câu hỏi tu từ go viral trên mạng xã hội. Nếu được hỏi “Làm thế nào bạn cân bằng giữa gia đình và công việc?”, hãy hỏi lại nghiêm túc:

“Ý bạn là cân bằng giữa cái gì trong “gia đình” với thành tựu trong công việc cơ?”

Khi người hỏi làm rõ cho bạn ý của họ là gì về chữ “gia đình”, bạn có thể giải thích thêm, nếu thuận lợi bạn có thể giúp họ nhận ra họ đang có định kiến giới trong việc phân chia vai trò của phụ nữ & đàn ông trong gia đình.

Có thể bạn cần thừa nhận bạn không cân bằng như cách họ nghĩ đâu. Nhưng điều đó ổn mà. Vì bạn cân bằng theo cách khác. 😉